ANALIZA PIŚMIENNICTWA I ŹRÓDEŁ HISTORYCZNYCH Z ZAKRESU DZIEJÓW TOWARZYSTWA GIMNASTYCZNEGO «SOKÓŁ» W ŁAŃCUCIE W LATACH 1890–1939
Анотація
Historia Towarzystwa Gimnastycznego Sokół w Łańcucie nie doczekała się jeszcze szerszego opracowania naukowego. Występują tylko bardzo ogólne zarysy dziejów autorstwa Jacka Żmudzkiego z 2002 r. oraz Tadeusza Szula z 2003 r. Towarzystwo odegrało ważną rolę w rozwoju kultury fizycznej na ziemiach łańcuckich oraz wniosło istotny wkład do życia społecznego, patriotycznego, kulturalnego, oświatowego i religijnego. Artykuł jest próbą weryfikacji wiarygodności istniejących materiałów, określeniem wartości poznawczych innych istniejących źródeł i dokumentów. Analiza piśmiennictwa oraz innych źródeł historycznych i dokumentów pozwoliła wskazać luki badawcze w zakresie tematyki sokolej na terenie ziem łańcuckich i wyznaczyć nowe kierunki do dalszych badań i odkryć naukowych. W trakcie badań, szczególnie przy określaniu składu osobowego organizacji z lat 1890–1939, skorzystano z dorobku genealogii. Gruntowne, szerokie, wszechstronne i szczegółowe badania historyczne działalności łańcuckiego Towarzystwa od początku jego istnienia do 1939 roku jest ważnym zadaniem naukowym i praktycznym, które ma ogromne znaczenie dla uzupełnienia dziedzictwa regionu, historii rozwoju i kształtowania się kultury fizycznej ze szczególnym uwzględnieniem sportu zorganizowanego oraz podkreślenie wpływu na dzisiejsze formy aktywności fizycznej.
Słowa kluczowe: Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”, stan badań, Łańcut, okres 1890–1939, źródła historyczne.
Повний текст:
PDFПосилання
Topolski, J. (1984). Metodologia historii. Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Wroczyński, R. (1971). Dzieje wychowania fizycznego i sportu od końca XVIII w. do 1918 r. Zaklad Narodowy Imienia Ossolińskich.
Wroczyński, R. (1985). Powszechne dzieje wychowania fizycznego i sportu. Zaklad Narodowy Imienia Ossolińskich.
Gaj, J., & Hądzelek, K. (1991). Dzieje kultury fizycznej w Polsce w XIX i XX wieku. Koncepcje, uwarunkowania i efekty instytucjonalnej działalności. Akademia Wychowania Fizycznego im. E. Piaseckiego w Poznaniu.
Hądzelek, K. (1993). Wkład Towarzystwa Gimnastycznego «Sokół» w rozwój kultury fizycznej w Polsce w okresie do 1914 roku. Wychowanie Fizyczne i Sport, 4.
Małolepszy, E., & Pawluczuk, Z. (red.). (2001). Zarys dziejów Sokolstwa Polskiego w latach 1867–1997. Wyższa Szkoła Pedagogiczna.
Dudek, D. (2001). Zarys dziejów i organizacja stowarzyszeń kultury fizycznej. AWF.
Dudek, D. (1994). Działalność wojskowa Towarzystwa Gimnastycznego «Sokół» przed I wojną światową. Nowy Sącz.
Toporowicz, K. (1973). Towarzystwo Gimnastyczne Sokół we Lwowie w latach 1867–1947. Wychowanie Fizyczne i Sport, 4.
Toporowicz, K. (1990). Geneza i początki sokolstwa polskiego (1867–1892). Akademia Wychowania Fizycznego w Poznaniu.
Terech, M. (1932). Zarys dziejów sokolstwa polskiego. Związek Towarzystw Gimnastycznych «Sokół».
Snopko, J. (1997). Polskie Towarzystwo Gimnastyczne «Sokół» w Galicji 1867–1914. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
Nowakowski, A. (2002). Szkice z dziejów «Sokoła» w południowej i wschodniej Polsce. Grafikon.
Wasztyl, R. (red.). (2002). Polska kultura fizyczna w czasach zaborów i Drugiej Rzeczpospolitej. Zeszyty naukowe, 85, Kraków.
Wolańczyk, M. (1932). Historia Sokolstwa Polskiego. Skrót, Lwów.
Wolańczyk, M. (1927). Macierz Sokola w 60-letnim rozwoju (1867–1927), Lwów.
Dziędzielewicz, A. (1897). Trzydziestolecie Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego «Sokół» we Lwowie, Lwów.
Cepnik, H. (1907). Czterdziestolecie «Sokoła» lwowskiego 1867–1907, Lwów.
Kubalski, E. (1997). Z przeżyć i wspomnień sokolich, Kraków.
Kubalski, E. (1931). Krótki zarys historii i organizacji sokolstwa polskiego, Kraków.
Fiszer, K. (1909). Zarys organizacji polskich gimnastycznych Towarzystw sokolich, Lwów.
Borowiec, J. M. M. (1927). Sokół — Macierz i Sokolstwo. W Pamiątkowy Przewodnik po Lwowie, Lwów.
Finkel, L. (1909). Ostatnie lata 1904–1908, Lwów.
Snopko, J. (2001). Dziewczęta w „Sokole” galicyjskim. W A. Żarnowska, A. Szwarc (red.) Kobieta i kultura czasu wolnego. Zbiór studiów, VII, Warszawa.
Zaborniak, S. (2005). Z dziejów kultury fizycznej w Polsce, Rzeszów.
Zaborniak, S. (2004). Na Galicyjskim szlaku Gniazd Towarzystwa Gimnastycznego Sokół (1884–1914), Rzeszów.
Zaborniak, S. (2010). Wkład Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w rozwój kultury fizycznej na ziemiach polskich pod zaborem austriackim w latach 1867–1914. W Zaborniak S., Król P. (red.) Szkice z działalności Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” (1867–2006), Rzeszów.
Zaborniak, S. (2015). Wkład Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w rozwój kultury fizycznej na ziemiach polskich przed 1914 r. W Motyka J., Klebowicz G. (red.) Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Polsce południowo-wschodniej. Tradycja i współczesność, Przemyśl.
Zaborniak, S. (2004). Lekkoatletyka na ziemiach polskich w latach 1867–1918, Rzeszów.
Zaborniak, S. (2004). Lekkoatletyka w działalności Towarzystwa Gimnastycznego «Sokół» w latach 1919–1939, Rzeszów.
Zaborniak, S. (2007). Z tradycji kolarstwa na ziemiach polskich w Galicji i na Podkarpaciu (1867–2007), Rzeszów.
Cynarski, W., Obodyński, K., Mirkiewicz, M. (red) (2004). Z dziejów Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Polsce w 135. rocznicę powstania, Rzeszów.
Związek Polskich Gimnastycznych Towarzystw Sokolich (1910). Zbiór ustaw sokolich, Lwów.
Rowiński, S. (1907). Ideały i cele sokolstwa polskiego, Kraków.
Wolańczyk, M. (1927). Katechizm sokoli, Lwów.
Mirkiewicz, A. (2016). Okręg rzeszowski Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, Rzeszów.
Mirkiewicz, A. (2018). Towarzystwo Gimnastyczne Sokół w II Rzeczypospolitej 1918–1939, Rzeszów.
Mirkiewicz, A. (2022). Kultura fizyczna w okręgu rzeszowskim Towarzystwa Gimnastycznego «Sokół» w latach 1895–1939. W Studia o społeczeństwie, gospodarce i polityce: prace uczniów dedykowane prof. Włodzimierzowi Bonusiakowi w 80. rocznicę urodzin, Rzeszów.
Mirkiewicz, A. (2014). Majątek Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego «Sokół» w Łańcucie w czasie likwidacji. W A. Nowakowski, T. Zych (red.) Losy gniazd «Sokoła» w wybranych dzielnicach Polski po II wojnie światowej.
Mirkiewicz, A. (2016). Skauting na łamach Przewodnika Gimnastycznego «Sokół» w latach 1911–1914 i 1918–1923. W J. Kosiewicz, E. Małolepszy, T. Drozdek-Małolepsza (red.) Z dziejów wychowania fizycznego, sportu i turystyki w Polsce i w Europie, Częstochowa.
Вацеба, O. M. (1991). Сокільський рух в Галичині наприкінці 19 — початку 20 ст. (ідейні та організаційні аспекти). Нація і спорт, Матеріали міжнародної наук. конф., присвяченої 80-річчю СТ “Україна”, Львів.
Вацеба, O. M., Суник, О. Б. (1993). Українсько-польські стосунки в спортивно-гімнастичному русі як об’єкт наукового дослідження (на прикладі Галичини з кінця 19 століття до 1939 року).
Sova, A., Romanchuk, O., Koval, R. (2024). Ivan Boberskyi — the founder of the Ukrainian system of physical education and sports, Sport i Turystyka. Środkowoeuropejskie Czasopismo Naukowe, 7(3), 25–40.
Sprawozdania Dyrekcyi C. K. Gimnazyum Realnego w Łańcucie z lat 1910/11 do 1917/18 oraz Sprawozdania Dyrekcyi Gimnazjum Realnego w Łańcucie z lat 1918/1919–1922/23, Łańcut.
Gałczyńska, T. (2016). Szkolnictwo w powiecie łańcuckim w latach 1868–1939, Rzeszów.
Gałczyńska, T. (2010). Historia szkoły lodowej w Albigowej, Łańcut.
Małolepszy, E. (2015). Kultura fizyczna w działalności wiejskich organizacji młodzieżowych II Rzeczypospolitej, Częstochowa.
Dudek, D. (2009). Polska kultura fizyczna i turystyka w czasach zaborów i II Rzeczypospolitej (Studia i Monografie Nr 61), Kraków.
Fiutowski, T. (1913). Szkolnictwo ludowe w Galicji w dobie porozbiorowej, Lwów.
Baranowski, B. A. (1910). Szkolnictwo ludowe w Galicyi: w swym rozwoju liczebnym od roku 1868 do roku 1909 z uwzględnieniem stosunków higienicznych, Lwów.
Szul, T. J. (2001). Zarys dziejów „Gniazda Sokolego” w Łańcucie, maszynopis, Łańcut.
Żmudzki, J. (2002). Powstanie i działalność Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Łańcucie (1890–1939). W Rocznik historyczno-archiwalny, XVI, Przemyśl.
Topolski, Wprowadzenie do historii, Poznań 1998, s. 35.
Archiwum Państwowe w Przemyślu, Materiały Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Łańcucie: Korespondencja z Zarządem Okręgowym Polskich Towarzystw Gimnastycznych „Sokół” w Przemyślu oraz Związkiem Polskich Gimnastycznych Towarzystw Sokolich we Lwowie (1894, 1896, 1934–1939), Zespół: Teki inżyniera Bogusława Gębarowicza, sygnatura 56/1270/0.
Archiwum Państwowe Okręgu Lwowskiego, Pierwszy Statut Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Łańcucie jako filii Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” we Lwowie, P1, on 53, mp 7018, s. 4–24 oraz Дело о регистрации польського спортивно-гімнастичеського товариства «Сокол» в Ланьцуті, P. 1, on 53, mp 7018.
Archiwum Państwowe w Rzeszowie, zespół: Akta miasta Łańcuta, sygn. 59/29/0/3.2/83.
Archiwum Krakowskiej Rady Adwokackiej, Dr Borowiec Józef, sygn. B 185.
Centralne Archiwum Wojskowe, Akta personalne Józefa Borowca (sygn. 28.12.1933), Aleksandra Chmiela (sygn. 05.11.1935, I.481.C.1269), Władysława Gduli (sygn. 116_34895, 78_23315, 02_03_1936), Władysława Glińskiego (sygn. 26_10_1936), Józefa Sala (sygn. VIII.801.744.13117).
Archiwum Parafii Rzymsko-Katolickiej p. w. Św. Stanisława Biskupa, Księga chrztów miasta Łańcuta 1830–1855, 1855–1866, 1866–1886, Księga Małżeństw 1834–1862, 1862–1887, 1905–1958, Księga Zgonów 1905–1963, Extracta Metrykalne 1935–1937 (bez paginacji).
Archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków z delegaturą w Rzeszowie, Jasińska Malec A., Malec T., Analiza historyczna z badaniami architektonicznymi dla budynku Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, przy ulicy Sokoła w Łańcucie, Kraków, maj 2010.
Archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków z delegaturą w Rzeszowie, red. dr Malczewski J., Studium historyczno-urbanistyczne do studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego dla miasta Łańcuta, T.I, Rzeszów 1997.
Sprawozdanie z czynności Wydziału Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Łańcucie za rok 1894, Łańcut 1895.
Sprawozdanie z czynności Wydziału Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Łańcucie za rok 1895, Łańcut 1896.
Sprawozdania Wydziału Związku Polskich Gimnastycznych Towarzystw Sokolich z lat 1892–1913, Lwów.
Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim, austriacki rocznik z lat 1880–1914, Namiestnictwo Galicyjskie.
Księga Pamiątkowa ku uczczeniu dwudziestej piątej rocznicy założenia Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” we Lwowie, Lwów 1892.
Zlot Sokoli — Pamiętnik I. Zjazdu Polskich Gimnastycznych Towarzystw Sokolich we Lwowie w dniu 5. i 6 czerwca 1892, Lwów 1893.
Pamiętnik IV. Zlotu Sokolstwa Polskiego we Lwowie w dniach 27–29 czerwca 1903, Lwów 1904.
Pamiętnik V. Zlotu Sokolstwa Polskiego w Krakowie w dniach 14–16 lipca 1910, Lwów 1911.
Pamiątka Zlotu Sokolstwa w Poznaniu w dniach 15-go i 16-go sierpnia 1896 r., Poznań 1896.
Organizacja członków umundurowanych Towarzystwa Gimnastycznego Sokół w Krakowie — regulamin, Kraków 1906.
Rozkazy i wskazówki na V. Zlot Sokolstwa Polskiego w dniach 15–18 lipca 1910 r. w Krakowie, Lwów 1910.
VIII. Zlot Sokolstwa Polskiego 26–29 VI 1937 w Katowicach zaproszenie i program zlotu, Katowice 1937.
Instrukcya dla nauczycieli gimnastyki w Towarzystwie Gimnastycznem „Sokół” w Krakowie (1891), Kraków.
DOI: https://doi.org/10.69468/2786–7544–2025–1–8
Посилання
- Поки немає зовнішніх посилань.